Turk Edebiyatinin Donemlere Ayrilmasindaki Olcutler
Türk Edebiyatının Dönemlere Ayrılmasındaki ÖlçütlerEdebiyat tarihi araştırmalarında hem konunun daha iyi anlaşılması,hem de araştırmacılar için kolaylık sağlaması bakımından edebiyatımız bazı dönemlere ayrılmıştır.Bu dönemlere ayırma işinde de bazı ölçütlerden yararlanılmıştır.Şimdi bu ölçütleri incelemeye çalışalım.
a.Dini Hayat
Bir ulusun edebiyatı düşünce dünyasının ve sosyal hayatının adeta aynasıdır.Düşünce dünyasını ve sosyal hayatı büyük ölçüde etkileyen faktörlerin başında da din gelir.
İslamiyet kabul edildikten sonra edebiyatımız tamamen bu dinin etkisiyle gelişimini sürdürmüştür.Bu dinin kabulüyle birlikte yerleşik hayata geçilmiş,Arap ve Fars uluslarıyla kültürel etkileşime girilmiş,edebiyatımızda yepyeni ürünler ortaya konmuştur.Bu yenilikler dilde,içerikte,ölçüde ve nazım şekillerinde görülmüştür.
b.Kültürel Farlılık
Kültür;dil,din,düşüce,duygu ve yaşam tarzındaki bütünlüktür.Bunların herhangi birindeki değişiklik kültürdeki değişikliği de beraberinde getirir.
Türkler İslamiyet'ten önce atlı-göçebe yaşam tarzını sürdürmekteydi.Bozkır kültürü veya çadır kültürü de denen bu kültür İslamiyet'in kabulünden sonra büyük ölçüde terk edilip yerleşik kültüre geçilmiştir.İslamiyetin kabulünden sonrada önceki kültüre ait bazı ögeler yaşatılmaya devam edilmiştir.
X.Yüzyılda İslamiyet'in kabulünden sonra kültürümüz büyük ölçüde Arap ve Fars kültürüyle etkileşim içerisinde olmuştur.Kültürdeki bu etkileşim en belirgin şekilde edebiyatta görülmüştür.Bozkır kültürü yerini İslam kültürü diye adlandırılabilecek yeni bir kültüre bırakmış,edebiyatımız da bu çerçevede gelişimini sürdürmüştür.
c.Dil Anlayışı
Edebiyat dile dayalı bir sanattır.Dilde meydana gelen değişimler edebiyata da yansır.Edebi eserler ve dönemler incelenirken dil özellikleri de dikkate alınır.
Türklerin İslamiyet'ten önceki dilleri yabancı etkilere kapalı bir nitelik gösterir.Daha çok Orta Asya'ya ait özellikler dilde kendini göstermiştir.İslamiyetin kabulünden sonra ise Arapça ve Farsça'nın etkisinde bir Türk diliyle karşılaşıyoruz.Tanzimattan sonra ise edebiyatımızda batı dillerinde alınan kavramların ağırlığı göze çarpar.
d.Dil Coğrafyası
Bir toplumun hayatını devam ettirdiği yerleşim alanı bu alandaki tabiatla iklim şartları o toplumun kültürünün bir parçası olan dilini de etkiler.Farklı bölgelerde yaşayan toplumların kültürlerindeki değişimler,dillerinde de değişiklikler meydana getirir.Dildeki bu değişiklikler de edebiyatta karşlılık bulur.
Çağdaş Türk Edebiyatlarını Azeri,Kırgız,Kazak,Özbek edebiyatları şeklinde ayırırken kullanılan ölçüt,bu edebiyatların farklı coğrafyalarda oluşan şivelere ait olmalarıdır.
e.Sanat Anlayışı
Toplumlar değişik zamanlarda sanatı farklı şekillerde algılamış,ona farklı anlamlar yüklemiş ve onu farklı amaçlarla kullanmışlardır.İslamiyet öncesi dönemde sanat anlayışını ihtiyaçlar belirlemiş,sanat,iletişim aracı olarak görülmüştür.Bu dönemde edebiyat dini törenlerde doğmuş,din dışı törenlerde gelişmiştir.
İslamiyet'ten sonra ise sanata farklı bir anlam yüklenmiş,özellikle edebiyat,anlatılanları en güzel bir şekilde anlatma aracı olarak görülmüştür.
| görüntülenme: |